Wat is een opdrachtovereenkomst?

Wanneer een opdrachtnemer tegen betaling een opdracht voor een opdrachtgever vervult, is het verstandig om een schriftelijke opdrachtovereenkomst op te stellen. Het is niet wettelijk verplicht om dit te doen, omdat via een mondelinge afspraak ook een overeenkomst tot stand komt. Het is echter voor beide partijen het beste als de overeenkomst schriftelijk vaststaat. Dit creëert immers duidelijkheid en zorgt ervoor dat je altijd iets hebt om op terug te vallen.  

In de opdrachtovereenkomst stel je duidelijk afspraken op met betrekking tot de opdracht. Dit houdt over het algemeen in dat het volgende aan bod komt in de overeenkomst:

Bij een arbeidsovereenkomst is er altijd sprake van een gezagsverhouding tussen werkgever en werknemer, bij een opdrachtovereenkomst bestaat deze verhouding niet. Een werkgever neemt een werknemer in dienst met behulp van een arbeidsovereenkomst. Op grond van deze overeenkomst bestaat tussen werkgever en werknemer een bepaalde gezagsverhouding, de werknemer is immers ondergeschikt aan de werkgever. De werkgever mag de werknemer vertellen welk werk hij moet doen, hoe hij het werk moet uitvoeren en wanneer hij het werk moet doen.
Tussen opdrachtgever en opdrachtnemer bestaat deze gezagsverhouding niet en dus bestaat er een grotere zelfstandigheid bij een opdrachtnemer dan bij een werknemer. Een opdrachtgever mag alleen maar aanwijzingen geven over het resultaat dat de opdrachtnemer moet bereiken. De opdrachtgever heeft een fiscaal voordeel ten opzichte van de werkgever. Bij een arbeidsovereenkomst is de werkgever namelijk verplicht loonbelasting en premies in te houden. Deze verplichting heeft een opdrachtgever niet bij een opdrachtovereenkomst. De feitelijke situatie bepaalt of er sprake is van een arbeidsovereenkomst of een overeenkomst van opdracht. Wordt aan alle elementen van een arbeidsovereenkomst voldaan, dan is er automatisch sprake van een arbeidsovereenkomst. Dat geldt ook als beide partijen liever een overeenkomst van opdracht af willen spreken. Twijfel je over een specifiek situatie, neem dan contact op met onze partner Van Hall Arbeidsrecht.

Is er sprake van een gezagsverhouding tussen werkgever en werknemer, dan is een arbeidsovereenkomst nodig. Is deze verhouding er niet, zoals bij het inhuren van een bedrijf of freelancer voor een eenmalige klus, dan kun je beter een opdrachtovereenkomst gebruiken. 

Bij een opdrachtovereenkomst komen opdrachtgever en opdrachtnemer, zoals bijvoorbeeld een freelancer of een andere externe partij, overeen dat bepaald werk verricht wordt tegen een bepaalde prijs. Er ontstaat tussen beide partijen geen dienstverband en er is dus ook geen sprake van een arbeidsovereenkomst. Als een opdrachtovereenkomst voor bepaalde tijd is, is vooraf afgesproken wanneer de samenwerking eindigt. Men spreekt een einddatum af of besluit dat de overeenkomst eindigt als de klus geklaard is. Wanneer deze datum of dit moment is bereikt, loopt de opdrachtovereenkomst automatisch af zonder dat daarvoor een extra handeling nodig is. 

Bij een opdrachtovereenkomst is er sprake van een samenwerking tussen een opdrachtgever en een opdrachtnemer, zonder dat er een arbeidsovereenkomst tot stand komt. Veel freelancers worden gehuurd door een opdrachtgever voor een bepaalde klus. In zo'n geval is een opdrachtovereenkomst erg geschikt, omdat de klus op een flexibele manier geklaard kan worden.
Het kan echter voorkomen dat een samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer in de praktijk neerkomt op een arbeidsovereenkomst, terwijl er op papier een opdrachtovereenkomst is gesloten. Een voorbeeld is iemand die elke week opnieuw dezelfde uren werkt met een opdrachtgever die precies bepaalt hoe en wanneer bepaald werk moet worden gedaan. In dergelijke gevallen is het voor een freelancer voordeliger om de samenwerking als arbeidsovereenkomst aan te merken. Wegens ontslagbescherming zal de werkgever de samenwerking dan niet zomaar kunnen beëindigen, waardoor je als werknemer een stuk zekerder bent van je inkomen. Daarnaast ben je als werknemer zeker van loon in geval van ziekte, terwijl je als opdrachtnemer buiten de omroepperiode geen loon ontvangt. 
Als je als freelancer al een opdrachtovereenkomst hebt gesloten met de opdrachtgever, is het verstandig om te kijken of er in de praktijk niet toch sprake van een arbeidsovereenkomst is. Als dit het geval is kan de freelancer naar de rechter stappen, die moet beoordelen of de gesloten opdrachtovereenkomst als een arbeidsovereenkomst beschouwd moet worden. Op die manier kan de opdrachtnemer recht krijgen op dezelfde bescherming als een werknemer met een arbeidscontract. 

Een opdrachtgever mag een opdracht voortijdig beëindigen, tenzij partijen daarover in de overeenkomst andere afspraken maken. Bij uitzondering heeft de opdrachtnemer deze mogelijkheid tot opzegging ook, mits aan strenge voorwaarden is voldaan. 
Vaak is in de opdrachtovereenkomst zelf opgenomen of, en onder welke voorwaarden je de opdracht vroegtijdig kan opzeggen, lees deze dus altijd goed door. Volgens de wet kan een particulier opdrachtgever de opdracht altijd opzeggen. Een professionele opdrachtgever (zoals een gemeente of een waterschap) mag dit ook, tenzij in de overeenkomst expliciet staat dat hij deze mogelijkheid niet heeft. Een opdrachtgever zal wel rekening moeten houden met een opzegtermijn in het geval dat deze in de overeenkomst staat. 
Opzeggen is een stuk lastiger voor de opdrachtnemer. Dat kan sowieso niet indien het een overeenkomst voor bepaalde tijd betreft. Als niet is afgesproken wanneer de samenwerking eindigt, heeft de opdrachtnemer wel een mogelijkheid. Hij moet dan bewijzen dat er een gewichtige reden is om de samenwerking op te zeggen. Een voorbeeld van een gewichtige reden is dat vaststaat dat de opdrachtgever niet te vertrouwen is. Denk bijvoorbeeld aan een advocaat die voorgelogen wordt door zijn cliënt.
Als een van de partijen de overeenkomst vroegtijdig opzegt, is de opdrachtgever verplicht loon te betalen aan de opdrachtnemer. Bij een afgesproken uurloon krijgt de opdrachtnemer betaald voor de uren die hij reeds heeft gewerkt. Als het loon is gekoppeld aan het eindresultaat, zal de opdrachtnemer een redelijk deel van dit loon krijgen, afhankelijk van het werk dat al gedaan is. Een particuliere opdrachtgever kan altijd vroegtijdig opzeggen en loopt dan ook nooit het risico om hiervoor een schadevergoeding te betalen. Voor een professionele opdrachtgever is dit in zeldzame gevallen wel mogelijk. Het vroegtijdig opzeggen moet dan zeer onredelijke gevolgen voor de opdrachtnemer hebben en een rechter beoordeelt per geval apart of hier sprake van is. 

Het is niet vaak mogelijk een concurrentie- of relatiebeding op te nemen in een opdrachtovereenkomst, maar er zijn uitzonderingen. Een concurrentie- of relatiebeding komt met name voor bij een vast arbeidscontract tussen werkgever en werknemer. Bij uitzondering is een dergelijk beding echter ook toegestaan in een opdrachtovereenkomst. Er dienen dan zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen te zijn waardoor het absoluut noodzakelijk is dat het beding wordt opgenomen in de overeenkomst. Zijn dergelijke belangen niet aantoonbaar, dan is een opdrachtnemer ook niet gebonden aan het beding. Verder moet het beding op zo'n manier worden opgesteld dat duidelijk is wat er precies onder valt en wat niet. Hierbij is van belang dat het beding een niet al te ruime werking heeft, om de opdrachtnemer te beschermen. Het komt niet vaak voor dat een rechter iets aanmerkt als een zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang en daarom komen de bedingen niet zomaar voor bij opdrachtovereenkomsten.